Methotrexaat

Methotrexaat werkt bij veel aandoeningen goed. Een nadeel van het sterke effect is dat het ook bijwerkingen geeft. Niet iedereen is even gevoelig voor deze bijwerkingen. Ook maakt het uit hoeveel methotrexaat u gebruikt.

Veel bijwerkingen ontstaan doordat methotrexaat de aanmaak van foliumzuur verhindert. Lichaamscellen hebben foliumzuur nodig om zich te kunnen vermenigvuldigen en zo te groeien. De bijwerkingen ontstaan door het tekort aan foliumzuur in de gezonde cellen. Dat is vooral het geval op plaatsen waar de cellen zich van nature snel delen. Dit zijn de slijmvliezen van de mond, maag en darmen, de huid, het haar en het bloed.

Daarom schrijft de arts behalve methotrexaat ook foliumzuur of folinezuur voor. Meestal moet u foliumzuur of folinezuur 1 keer per week innemen, minstens 24 uur nadat u methotrexaat heeft gebruikt. U heeft dan minder kans op bijwerkingen.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

• Binnen een paar uur na toediening: misselijkheid, braken en diarree. Gebruikt u de tabletten en heeft u binnen twee uur na inname gebraakt, raadpleeg dan uw arts. Hij kan u vertellen of u alsnog nieuwe tabletten moet nemen en wanneer u de volgende dosis moet nemen.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Binnen enkele dagen: pijnlijke tong, mond of keel, aften, maagpijn en zuurbranden.Deze bijwerkingen ontstaandoor ontsteking van de slijmvliezen van mond, keel, slokdarm, maag en darmen. U kunt dit zien aan een vuurrode kleur van de slijmvliezen. Eten en drinken kunnen hierdoor pijnlijk zijn. In veel gevallen helpt het om op ijsblokjes te zuigen. Verzorg uw gebit extra goed door een aantal maal per dag te poetsen met een zachte tandenborstel. Ook kunt u spoelen met een desinfecterende mondspoeling. Om maagpijn en brandend maagzuur te bestrijden, kan de arts een maagbeschermend middel voorschrijven. Heeft u (aanleg voor) een maagzweer of heeft u een darmontsteking? Dan zal de arts u vooraf en tijdens het gebruik controleren, zodat de maag- of darmklachten niet te zeer verergeren. Overigens wordt dit middel soms juist gebruikt door mensen met bepaalde darmontstekingen, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Hoofdpijn.
• Na gebruik gedurende enige weken: bloedarmoede, een verhoogde kans op infecties en een verhoogde kans op bloedingen, zoals bloedneuzen. Deze bijwerkingen ontstaan doordat het lichaam minder rode en witte bloedcellen en minder bloedplaatjes aanmaakt. Tijdens de behandeling zal de arts daarom regelmatig het bloed controleren. Neem bij de volgende verschijnselen contact op met uw arts: onverklaarbare koorts of keelpijn, blaasjes in de mond en keel, bloedneuzen, onverklaarbare blauwe plekken en extreme vermoeidheid. Door het tekort aan witte bloedcellen bent u ook bevattelijker voor infecties door virussen, bacteriën of schimmels. Neem altijd contact op met uw arts bij infecties zoals verkoudheid, keelontsteking, griep, steenpuisten en andere huidinfecties.
• Na gebruik gedurende meerdere maanden: kans op schade aan de lever of de nieren. Uw arts zal uw lever en nieren daarom zeer regelmatig controleren. Waarschuw uw arts bij ernstige misselijkheid, ernstige diarree met bloed, kortademigheid en bij gele verkleuring van de huid en het tandvlees (dit laatste wijst op een leverziekte). Bij een ernstige lever- of nieraandoening mag u geen methotrexaat gebruiken. Daarom zal uw arts al voordat u dit middel gaat gebruiken uw bloed op lever- of nieraandoeningen controleren.
• Longaandoeningen. U kunt dit merken aan een droge kriebelhoest, kortademigheid of koorts. In sommige gevallen kan ernstige longontsteking ontstaan. Raadpleeg uw arts bij deze klachten.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Zwellingen van de lymfklieren. Mocht u een vergroting van de knobbels bemerken in uw nek, liezen of oksels, meld dit dan aan uw arts. De zwellingen kunnen afnemen als u stopt met de behandeling, soms is een behandeling tegen de zwellingen nodig.
• Ontsteking van de alvleesklier. Waarschuw uw arts bij zeer hevige aanhoudende buikpijn.
• Verhoogde gevoeligheid van een door zonlicht verbrande huid. Ga niet zonnebaden en gebruik bij fel zonlicht een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor.
• Allergie, dit merkt u aan huiduitslag, galbulten en jeuk. Vermoedt u dat u overgevoelig bent voor dit middel, raadpleeg dan uw arts. Geef aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor methotrexaat. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u het middel niet opnieuw krijgt. Een heel enkele keer is allergie ernstig. De huiduitslag gaat dan gepaard met blaren, koorts en ontstoken ogen. Waarschuw dan direct een arts.
• Haaruitval, zodat kale plekken ontstaan. Dit herstelt zich meestal goed als u met de behandeling stopt.

Neem contact op met uw arts als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen. Misschien heeft u minder last van de bijwerkingen met een lagere dosis of als u ook foliumzuur of folinezuur slikt. Bij sommige mensen helpt het om injecties in plaats van tabletten te gebruiken.

Raadpleeg uw arts ook als u andere bijwerkingen ervaart waar u zich zorgen over maakt.