![genen en gewicht]()
Genen en omgevingsfactoren
De afgelopen decennia is het percentage mensen met overgewicht gestaag gegroeid. Tot niet zo lang geleden was het de algemene wijsheid dat elk pondje door het mondje ging. Dat blijkt soms toch wat ingewikkelder te liggen. Andere factoren zoals de darmflora, genetica, toxinen, voeding, inflammatie, hormonen en stress blijken ook een rol te spelen. Het lijkt er op dat clusters van genen in combinatie met omgevingsfactoren de kansen op overgewicht verhogen en het afvallen bemoeilijken.
Stress
Bij stress stijgt direct de adrenalinespiegel en vervolgens de cortisolspiegel in het bloed. Bij aanhoudende stress kunnen verhoogde cortisolspiegels zorgen voor insulineresistentie. Hierdoor functioneert het normale mechanisme, waarbij een verhoogd bloedglucose zorgt voor kleine hoeveelheden insuline om spiercellen en hersenen van brandstof te voorzien, niet goed. Cellen zijn minder gevoelig geworden voor insuline, waardoor het lichaam reageert met het opjagen van insulinespiegels met als gevolg een overmatige opname van glucose in vetcellen. Zolang insuline hoog is, zullen vetcellen geen vetten aan de bloedbaan afgeven en kan de vetverbranding niet opstarten.
Stress, vooral langdurige stress, is ook van invloed op de spijsvertering. De bloedtoevoer naar de darmen vermindert sterk en daarmee ook de darmperistaltiek en afgifte van verteringsenzymen. De samenstelling van de darmflora verandert en de doorlaatbaarheid van de darmwand kan toenemen. Hierdoor kunnen celwandresten van bacteriën (LPS en LTA) immuuncellen activeren en Low Grade Inflammation veroorzaken. Low Grade Inflammation kan zorgen voor overgewicht. Vetweefsel zelf is ook een bron van ontstekingsfactoren en houdt de status van Low Grade Inflammation in stand (1-7).
Er is een groot aantal genen betrokken bij ontstekingscascades en de werkzaamheid van dit systeem kan dankzij genetische variaties tot behoorlijke verschillen leiden. Een te sterk reagerend immuunsysteem kan afvallen bemoeilijken. Met kennis van de genetische aanleg kan er gerichte therapie worden ingezet.
Detoxificatie
Veel toxinen zijn moeilijk tot niet afbreekbaar en goed vetoplosbaar. Ze worden massaal in vetweefsel opgeslagen (8). Toxische stoffen zorgen voor oxidatieve stress en inflammatie. Inflammatie maakt insulineresistent en hindert het afvallen (9). Veel toxinen worden obesogenen of hormoondisruptors genoemd. Ze verstoren o.a. de schildklierfunctie en mitochondriale verbranding en zo het vermogen om vet te verbranden (10).
Bij afvallen komen de opgeslagen toxinen weer vrij en zullen alsnog moeten worden verwijderd. Dat legt een grote druk op het ontgiftings- en antioxidatieve systeem. Als deze processen niet goed verlopen, zullen sterk oxiderende tussenproducten zorgen voor oxidatieve stress, wat het afvallen bemoeilijkt (11, 12).
Het vermogen van mensen om te ontgiften en antioxideren kan sterk verschillen, mede ten gevolge van de genetische aanleg. Gerichte ondersteuning op basis van het genetisch profiel kan deze processen verbeteren.
Oestrogenen
Methylatie is een essentieel proces waarbij het MTHFR-enzym een cruciale rol speelt. Mede via MTHFR wordt homocysteine omgezet in methionine, wat weer kan worden gebruikt om SAM, de universele methyldonor, van te maken. Zonder een goed verlopende methylatie, en effectieve enzymen zoals COMT, worden neurotransmitters en hormonen zoals oestrogenen onvoldoende afgebroken. Ook in de aanmaak van oestrogenen zijn genetisch gezien verschillen tussen mensen.
Als de balans tussen oestrogenen en progesteron verstoord is spreken we van oestrogeendominantie; er is een overmaat aan sterk werkende oestrogenen. Oestrogeendominantie kan zorgen voor hardnekkige vetophopingen op billen, bovenbenen, buik en borsten (13-17).
Door de genetisch gevoeligheid voor oestrogeendominantie in kaart te brengen, wordt inzicht verkregen in de balans tussen de aanmaak en de afbraak/afvoer van oestrogenen. Gericht ondersteunen wordt hierdoor mogelijk en kan behulpzaam zijn in het afvallen.
Samenvattend
Bij overgewicht zijn de invloed van het eet- en beweegpatroon, hormonale factoren en de darmflora belangrijke factoren. Daarnaast zijn er mensen die ondanks een voorbeeldig leefpatroon toch niet of nauwelijks afvallen. Dit kan mede veroorzaakt worden door de genetische constitutie. Inzicht in het genetisch profiel kan handvatten geven voor een zinvolle en gerichte ondersteuning.
Literatuur
1 The Gut Microbiome: What we do and don’t know, Gail A. Cresci,
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4838018/
2 Rapid transcriptional and metabolic adaptation of intestinal microbes to host immune activation
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33539766/
3 Gut barrier disruption and chronic disease , Jan Martel,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35151560/
4 Gut Microbiota as a Trigger for Metabolic Inflammation in Obesity and Type 2 Diabetes , Torsten P M Scheithauer,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33178196/
5 Inflammatory mechanisms linking obesity and metabolic disease , Alan R Saltiel, Jerrold M Olefsky
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28045402/
6 The Gut Microbiome: What we do and don’t know, Gail A. Cresci, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4838018/
7 Gut barrier disruption and chronic disease , Jan Martel,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35151560/
Inflammatory response to dietary linoleic acid depends on FADS1 genotype , Maria A Lankinen, 2019.
8 The influence of persistent organic pollutants in the traditional Inuit diet on markers of inflammation, L. K. Schæbel, 2017
9 Toxic environment and obesity pandemia: Is there a relationship? Giuseppe Latini, 2010
10 The Perfect Storm for Obesity, Jerrold J. Heindel, 2017
11 GSH levels affect weight loss in individuals with metabolic syndrome and obesity following dietary therapy, Nikolaos Goutzourelas, 2018
12 Adipose Tissue as a Site of Toxin Accumulation, Erin Jackson, 2017, The Perfect Storm for Obesity, Jerrold J. Heindel, 2017
13 Methylenetetrahydrofolate reductase C677T polymorphism is associated with central adiposity and increased androgenicity in healthy postmenopausal women , Irene Lambrinoudaki, 2008
14 Influence of the catechol-O-methyltransferase (COMT) codon 158 polymorphism on estrogen levels in women C Worda, 2003,
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12571159/
15 Influence of Estrogenic Metabolic Pathway Genes Polymorphisms on Postmenopausal Breast Cancer Risk, Micaela Almeida, 2021
16 The role of oestrogen in the pathogenesis of obesity, type 2 diabetes, breast cancer and prostate disease, Graeme P. Williams https://www.jstor.org/stable/48503973
17 https://www.natuurdietisten.nl/oestrogeendominantie/